Còn nhớ, những năm đầu trong Chương trình hợp tác giữa Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (Unicef) và Ủy ban nhân dân tỉnh Gia Lai - Dự án Bạn hữu trẻ em giai đoạn 2012-2016, đã thai nghén một đề án Trung tâm hỗ trợ phát triển Giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật tỉnh Gia Lai.
 
Bên cạnh những hỗ trợ thiết thực về các vấn đề liên quan đến trẻ em trong Kế hoạch phát triển kinh thế xã hội; trong Chăm sóc y tế; trong Giáo dục và Bảo vệ trẻ em … Uniecf đặc biệt quan tâm đến đối tượng là trẻ em khuyết tật.
 





(Bà Nhan Thị Hằng Nga cùng với trẻ khuyết tật tại TTHTPTGDHN Đăl Lăk)


Những ngày trung tuần tháng 10-2014, Hợp phần Giáo dục thuộc Dự án Bạn hữu trẻ em tỉnh Gia Lai đã tổ chức hoạt động: Tham quan, học tập kinh nghiệm tại Trung tâm hỗ trợ phát triển Giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật tỉnh Đăk Lăk. Chuyến tham quan học tập kinh nghiệm tại Trung tâm, có sự tham gia của 15 thành viên: bà Nhan Thị Hồng Nga - lúc đó là Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo - làm trưởng đoàn, phối hợp cùng các sở: Tài chính, Lao động - Thương binh và Xã hội, Kế hoạch và Đầu tư, Nội Vụ, Y tế, Văn phòng UBND tỉnh trong thời gian 3 ngày, từ 15-17/10/2014. Đoàn đã được trao đổi, tìm hiểu thông tin về cơ cấu tổ chức, quá trình xây dựng, tổ chức và hoạt động cũng như tham quan thực tế cơ sở vật chất, trường lớp, mọi hoạt động của Trung tâm.

Cuối năm 2014, từ bài học kinh nghiệm qua chuyến tham quan tại tỉnh Đăk Lăk, từ nhu cầu bức bách trong công tác Giáo dục trẻ khuyết tật tại tỉnh Gia Lai, Unicef đã có những tham vấn, hỗ trợ Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội thảo Xây dựng đề án Thành lập Trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật tỉnh Gia Lai (và một đề án chính thức đã được gửi đến các cấp lãnh đạo tỉnh).
 

TT	Cấp học	Tổng số  trẻ khuyết tật	Nữ	Khuyết tật  vận động	Khuyết tật ngôn ngữ	Khuyết tật nhìn	Khuyết tật trí tuệ	Tự kỷ	Khuyết tật khác	Đa khuyết tật
1	Mầm non	257	109	71	64	39	47	11	12	8
2	Tiểu học	840	369	274	121	103	206	47	35	43
3	THCS	430	155	108	54	38	66	9	135	15
4	THPT	78	20	32	11	5	5	0	21	6
	Cộng	1605	653	485	250	185	324	67	203	72

 

Cấp học	Tổng số trẻ trong độ tuổi trên địa bàn	Tổng số HS đi học	Tổng số trẻ khuyết tật trong độ tuổi	Tổng số HS khuyết tật đi học		Tổng số HS khuyết tật đi học
						Hòa nhập		Chuyên biệt
				Số lượng	Tỉ lệ	Số lượng	Tỉ lệ	Số lượng	Tỉ lệ
Mầm non	107.706	68.088	355	257		253
Tiểu học	166.905	155.005	954	840		840
THCS	116.012	94.501	568	430		430
THPT	88.722	38.983	127	78		78
Tổng cộng	479.345	356.377	2004	1605		1605

(Bảng số liệu trẻ khuyết tật năm học 2014-2015 - Trích Đề án Xây dựng Trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật tỉnh Gia Lai)
 
 Thời gian trôi đi giai đoạn dự án 2012-2016 kết thúc, những tâm huyết về một mái nhà chung cho trẻ em khuyết tật vẫn còn bỏ ngõ, khó khăn chồng chất khó khăn trong việc triển khai giáo dục hòa nhập. Trẻ khuyết tật Gia Lai phải theo học tại các cơ sở nuôi dạy trẻ tự phát - các cơ sở này đều do các cá nhân thiện nguyện tổ chức nên chỉ đáp ứng được một bộ phận rất nhỏ trẻ khuyết tật tại thành phố Pleiku. Như cơ sở Nụ Cười tại 35. Bùi Đình Túy - Phường Hoa Lư có hơn 50 trẻ, cơ sở Cô Hồng, 57. Trần Nhật Duật - Phường Ia Kring có 45 trẻ độ tuổi từ 3 đến 20 tuổi, cơ sở Biển Hồ, phường - Yên Thế có 20 trẻ, cơ sở Dòng Nữ Tỳ Thánh Thể của Cộng Đoàn Pleiku - phường Chi Lăng có 40 trẻ chủ yếu là trẻ dân tộc thiểu số… Trong khi đó, tại các huyện, thị xã hầu như không có cơ sở nào nhận nuôi - dạy trẻ khuyết tật.

  (cơ sở Cô Hồng, 57. Trần Nhật Duật - Phường Ia Kring)

(cơ sở Dòng Nữ Tỳ Thánh Thể - Cộng Đoàn Pleiku - phường Chi Lăng)


(cơ sở Nụ Cười tại 35. Bùi Đình Túy - Phường Hoa Lư)
 
Không xao nhãng công tác giáo dục hòa nhập, Dự án Phát triển trẻ thơ toàn diện giai đoạn 2017-2021 tiếp tục được Unicef hỗ trợ hàng loạt các hoạt động nhằm tạo ra một môi trường sẵn có, giảm dần khoảng cách đến trường cho trẻ khuyết tật, trong đó có thể kể đến như: Tập huấn nâng cao năng lưc cho cán bộ làm công tác Quản lý trường hợp trẻ em thuyết tật; Phối hợp các cơ quan liên quan thực hiện một số chế độ chính sách cho học sinh vùng khó, trẻ em khuyết tật, hỗ trợ tham vấn vãng gia vận động học sinh có nguy cơ bỏ học ra lớp.

(Chuyên gia Unicef đánh giá công tác Bảo vệ trẻ em, tại Đăk Trôi, Mang Yang)


(Bà Rcom Sa Duyên - Giám đốc Sỏ LĐ-TB&XH làm việc với các chuyên gia Unicef)

Tập huấn nâng cao năng lực giáo dục hòa nhập cho cán bộ quản lý giáo viên mầm non, tiểu học vùng dự án. Báo cáo viên tại lớp tập huấn là: Ts. Trần Thị Bích Ngọc - Khoa Giáo dục đặc biệc - ĐHSP HN và Th.s. Trương Thị Thi - Trung tâm giáo dục hòa nhập tỉnh Quảng Ngãi. Qua lớp tập huấn cán bộ quản lý, giáo viên nhận biết được như thế nào là khiếm thính, khiếm thính mức độ can thiệp; Tự kỷ và 100 bài can thiệp/ bets A (pa); Giáo viên được hướng dẫn cách chơi với trẻ và chia sẻ cho bố mẹ chơi với trẻ khi ở nhà; Hạn chế thấp nhất các trường hợp học sinh giảm chú ý, trơ giác quan… Lập kế hoạch giáo dục hòa nhập, can thiệp và trợ giúp cho trẻ; Trang bị kiến thức phân loại khuyết tật.

Đến cuối năm 2021, báo cáo của Hợp phần bảo vệ trẻ em thuộc Dự án Phát triển trẻ thơ toàn diện, đã thể hiện được những chuyển biến tích cực, tổng số trẻ khuyết tật hiện nay được hưởng trợ cấp hàng tháng theo Nghị định số 20/2021/NĐ-CP, ngày 15/3/2021 của Chính phủ đạt 2.591/3.932 tổng trẻ em khuyết tật, nhưng số trẻ được trợ giúp giáo dục-đào tạo và giáo dục-nghề nghiệp hầu như không có. (bảng số liệu kèm theo)
 
 
 
 
THỐNG KÊ TRẺ EM CÓ HOÀN CẢNH ĐẶC BIỆT  NĂM 2021

Nội dung	Tổng số trẻ em	Tỷ lệ trẻ em  được trợ giúp	Tổng số trẻ em được nhận trợ giúp của Nhà nước	Trợ giúp của Nhà nước				Trợ giúp bằng các hình thức khác
				Trợ giúp xã hội	Trợ giúp y tế	Trợ giúp giáo dục, đào tạo và giáo dục nghề nghiệp	Trợ giúp pháp lý, hỗ trợ tư vấn
	Người	%	Người	Người	Người	Người	Người	Người
b	1	2	3	4	5	6	7	9
Trẻ em khuyết tật	3,932	97.9	3,143	2,591	3,143	0	0	692
Trẻ em khuyết tật đặc biệt	894	100	894	894	894	0	0	0
Trẻ em khuyết tật nặng.	1,697	100	1,697	1,697	1,697	0	0	0
Trẻ em khuyết tật nhẹ.	1,341	93.8	552	0	552	0	0	692
Các dạng tật	3,932	98	3,143	2,591	3,143	0	0	692
-Trẻ em  khuyết tật vận động	1,741		1,401	1,090	1,401	0	0	531
-Trẻ em  khuyết tật nghe, nói	588		493	429	493	0	0	83
-Trẻ em  khuyết tật nhìn	349		313	253	313	0	0	13
-Trẻ em  khuyết tật thần kinh, tâm thần	438		428	343	428	0	0	10
-Trẻ em  khuyết tật trí tuệ	579		357	358	357	0	0	21
-Trẻ em  khuyết tật khác.	237		151	118	151	0	0	34
+ Trong đó: Trẻ em tự kỷ	24		18	8	18	0	0	0

 
Song khi so sánh với báo cáo của Hợp phần Giáo dục, thì số trẻ khuyết tật huy động ra lớp ở các bậc học chưa đáp ứng được nhu cầu:
 

	SỐ LIỆU HỌC SINH KHUYẾT TẬT THAM GIA GIÁO DỤC HÒA NHẬP ĐẦU NĂM HỌC 2021-2022 (THCS-TH-MN)
STT	Các phòng GDĐT	Tổng số học sinh KT có giấy chứng nhận									Số HS KT chưa có giấy chứng nhận
		Nam	Nữ	KT não, vận động	Khiếm thính	KT nghe, nói	Khiếm thị	Tự kỷ	KT trí tuệ	KT khác
1	Thị xã An Khê	33	14	18	2	7	5	2	12	1	13
2	Thị xã Ayun Pa	9	3	6	1		2	2	1		6
3	Huyện Chư Sê	54	39	25	3	13	6	0	37	10	31
4	Huyện Chư Pah	74	41	29	4	12	16	1	42	14	14
5	Huyện Chư Prông	47	30	19	6	15	3	6	20	6	27
6	Huyện Chư Pưh
7	Huyện Đak Đoa	30	31	13	4	5	3	0	19	13	18
8	Huyện Đak Pơ
9	Huyện Đức Cơ	87	38	23	3	25	10	1	54	10	2
10	Huyện Ia Grai
11	Huyện Ia Pa	10	13	13	2	4	1	0	2	1	21
12	Huyện Kbang	27	16	11	6	4	2		17	3	4
13	Huyện Kông Chro	35	27	23	7	6	14	0	10	1	1
14	Huyện Krông Pa
15	Huyện Mang Yang	85	41	20	5	14	13	3	63	5	21
16	Huyện Phú Thiện	11	8	9	1	2	2		5		16
17	Thành phố Pleiku	65	46	37	7	5	2	3	15	5	37
TỔNG		567	347	246	51	112	79	18	297	69	211

 
Xoay quanh câu chuyện kể trên, chúng ta có thể thấy tổng thể bức tranh về Giáo dục hòa nhập của tỉnh Gia Lai, như thế này:
+ Số lượng trẻ khuyết tật được huy động đi học tuy đạt khá nhưng chủ yếu là trẻ khuyết tật nhẹ; tỷ lệ trẻ khuyết tật đi học ở cấp THCS, THPT tỷ lệ huy động còn thấp. Hiện tại còn khoảng 400 trẻ khuyết tật, chủ yếu là trẻ khuyết tật dạng nặng (chiếm 18,3% tổng số trẻ khuyết tật của tỉnh) chưa được phát hiện, tư vấn, hỗ trợ, chăm sóc giáo dục đúng mức. Ở những xã vùng sâu, vùng xa, hầu như trẻ khuyết tật chưa có cơ hội đến trường.
+ Chất lượng giáo dục hoà nhập còn ở mức hạn chế, đặc biệt nhiều trẻ khuyết tật chưa được tiếp tục học lên cấp học cao hơn. Những nơi chưa có điều kiện tham gia các lớp tập huấn của dự án chất lượng dạy học hòa nhập còn thấp.
+ Nhiều học sinh khuyết tật lớn tuổi chưa được tiếp tục học nghề và tìm kiếm các cơ hội để có việc làm. Điều đó làm giảm ý chí và nhu cầu cần được giáo dục của trẻ khuyết tật.
- Nguyên nhân của những hạn chế trên là:
+ Thiếu hệ thống tham mưu cho cơ quan chuyên môn và chính quyền các cấp định hướng xây dựng, phát triển công tác chăm sóc, giáo dục trẻ em khuyết tật. Đặc biệt trong việc giám sát, kiểm tra, đánh giá, đôn đốc việc thực hiện can thiệp sớm và giáo dục hoà nhập.
+ Thiếu cán bộ hỗ trợ tư vấn chuyên môn cho các lực lượng tham gia giáo dục trẻ khuyết tật, do vậy nhiều trẻ khuyết tật chưa được phát hiện và can thiệp kịp thời để có thể đi học tiểu học hòa nhập đúng độ tuổi. Một bộ phận giáo viên trực tiếp dạy trẻ khuyết tật chưa được tập huấn cơ bản về công tác giáo dục hoà nhập cho trẻ khuyết tật, nhà trường chưa có được những dịch vụ và hỗ trợ cần thiết trong dạy học hòa nhập trẻ khuyết tật như: hỗ trợ, tư vấn của chuyên gia chuyên biệt về giáo dục trẻ khuyết tật, về xây dựng kế hoạch giáo dục cá nhân từng dạng trẻ khuyết tật, tư vấn hỗ trợ kỹ năng đặc thù.
+ Sự phối hợp giữa các cấp, các ngành liên quan ở địa phương trong công tác quản lý, giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật thực hiện chưa tốt. Nhận thức của cộng đồng, cha mẹ học sinh khuyết tật còn hạn chế, lệch lạc nên chưa tạo cơ hội cho trẻ khuyết tật phát triển khả năng, tiềm năng của bản thân.

(Bà Rana Jane Flowers – Trưởng Đại diện Unicef thăm xã dự án Kông Lơng Khơng, Kbang)

(Bà Rana Jane Flowers hội kiến cùng lãnh đạo UBND tỉnh Gia Lai)
Một lần nữa, Unicef lại thể hiện sự kiên trì của một Tổ chức uy tín đồng hành cùng tỉnh Gia Lai trong quá khứ và cả trong tương lai - khi chọn mục tiêu Giáo dục hoà nhập cho trẻ khuyết tât là một trong những mục tiêu của Dự án Tỉnh Bạn hữu trẻ em tỉnh Gia Lai, giai đoạn 2022-2026 trong nguồn vốn cam kết.
Đồng thời kêu gọi nguồn vận động của các Tổ chức nước ngoài khác, vận động Ủy ban nhân dân tỉnh, các cơ quan hữu quan, các doanh nghiệp đứng chân trên địa bàn chung tay - cộng lực vì cơ hội phát triển trẻ em. Đặc biệt sớm thành lập Trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật tỉnh Gia Lai!